SAGA AF ÆRUMEIÐINGUM OG EINELTI, Í BEINUM EÐA ÓBEINUM TENGSLUM VIÐ ÆRUMEIÐANDI PRÓFUMSÖGN NÚVERANDI BISKUPS ÍSLANDS; DREGIN AÐ VÍSU TIL BAKA, SEM BREYTTI ÞVÍ MIÐUR ENGU VARÐANDI "BERGMÁL" ÚR PRÓFUMSÖGNINNI:

Fyrir hefur legið prófumsögn, fyrrv. sóknarpr. Hallgrímsprestakalls, og núv. biskups Íslands, varðandi löggilda kandídatsþjálfun mína sem guðfræðikandídats frá vorinu 1993, dagset 3. júní 1993, þar sem koma fram slíkar persónulýsingar, sem aðeins ákveðnir læknar (geðlæknar) mega staðfesta. Hins vegar kemur fram lýsing á verulega vanhæfum og mjög takmörkuðum einstaklingi, í lok umsagnarinnar. Umrædd prófumsögn er geymd til varðveislu hjá Þjóðskjalasafni Íslands, og hefur verið hafnað af hálfu Stjórnarnefndar safnsins, að eyða nefndri prófumsögn, á grundvelli laga frá 1985, um Þjóðskjalasafn Íslands, þrátt fyrir síðari lög um persónuvernd.          

            Viðkomandi prófumsögn var dregin formlega til baka með bréfi frá 8. desember 1996, og ný prófumsögn send sinn.  Afsökunarbeiðni fylgdi með í bréfinu, þar sem tekið var fram, að hin fyrri umsögn væri dregin til baka.              
            Viðkomandi prófumsögn var hins vegar aldrei eytt, eins og gera hefði átt samkvæmt lögum um persónuvernd.  Umsögnin lá óvarin fyrir hjá viðkomandi embætti, og var loks send Þjóðskjalasafni Íslands, mörgum árum eftir að hún var dregin til baka.  Með staðfestu afriti frá Þjóðskjalasafni Íslands, dagsett 22. desember 2005, koma fram þær sannanir, að umsögnin var aldrei merkt sem trúnaðarmál, og ekki einu sinni ógild (ólgilt skjal, sem hvergi skyldi notast)  eftir að hún var dregin til baka, í desember 1996.  

            Rétt og skylt er að taka það fram, að fyrir liggur önnur löggilt prófumsögn, fyrrv. sóknarpr. Hraungerðisprestakalls, núv. sóknarpr. Selfossprestakalls, og fyrrv. prófasts Árnesþings, varðandi löggilda kandídatsþjálfun mína, frá vorinu 1993, dagsett 3. júní 1993, sem er bæði fagleg og fylgir ýtarleg starfsskýrsla með.  Þar kemur skýrt fram, að ég hef staðist prófnámið varðandi kandídatsþjálfun guðfræðikandídata.  Sú faglega prófumsögn var hins vegar skýrlega merkt sem trúnaðarmál.      

            Allt til ársins 1998, átti að fylgja útdráttur til sóknarnefnda varðandi prófumsagnir um guðfræðikandídata.  Þá var mér einnig lofað því skriflega, í beinum tengslum við hina svonefnfu sátt frá því í desember 1996, að umsögn, sem send yrði sóknarnefndum varðandi prestsumsóknir mínar, yrði byggð á seinni prófumsögninni frá því í desember 1996 og hinni faglegu prófumsögn, sem ýtarleg starfsskýrlsa fylgdi.  Það var þverbrotið af hálfu viðkomandi stofnunar, og það á þeim tíma, sem slíkar umsagnir voru sendar.  Með úrskurði Dóms- og kirkjumálaráðuneytisins frá því í janúar 2001, varðandi stjórsýslukæru mína í desember 2000, komst ég að ofangreindu sáttabroti, en úrskurðinum fylgdi heildarumsögn viðkomandi stofnunar, en viðkomandi stofnun sendi mér aðeins þann hluta umsagnarinnar, sem mig varðaði, eftir að úrskurðurinn hafði verið birtur.     
            Þar utan, var jafnræðisregla stjórnsýslullaga nr. 37/1993, einnig brotin, því í umsögn til einnar sóknarnefdar, vorið 1998, er getið kirkjulegra starfa allra umsækjenda, nema mín, og það þrátt fyrir fyrrnefnt skriflegt loforð, sem hægt er að gera skýlausa kröfu um, að sé haldið, alla vega meðan fyrri lög um veitingu prestakalla giltu sem og að mismuna ekki umsækjendum!             


            Frá árinu 1999 tóku síðan önnur lög gildi, þar sem viðkomandi stofnun sendi ekki svonefndum valnefndum, sem tóku við af sóknarnefndum, varðandi prestsráðningar,  – áður hafði viðkomandi sóknarnefnd kosið um umsækjendur.             

            Þá er rétt og skylt, að taka það fram, að upphaflega fékk ég ekki aðgang af prófumsögnunum varðandi löggilda kandídatsþjálfun mína sem guðfræðikandídats, fyrr en Dóms- og kirkjumálaráðuneytið hafði úrskurðað, varðandi stjórnsýlsukæru mína, sumarið 1996, að ég skyldi fá aðgang að þeim.  Sem fyrr segir, kemur í fyrri umsögninni slík lýsing, sem aðeins ákveðnir læknar mega skjalfesta, ásamt lýsingu um verulegt vanhæfi, en í þeirri seinni, sem ýtarleg starfsskýrsla fyldi, kom fram jákvæð lýsing, bæði varðandi hæfni og styrk, o.s.frv.  Kom skýrt fram í þeirri prófumsögn, varðandi löggilda kandídatsþjálfun mína, að ég hef staðist prófnámið varðandi kandídatsþjálfun guðfræðikandídata, og hef því lögbundinn rétt til embættisgengis til pretsþjónustu, fyrir utan þann lögbundna rétt, sem embættispróf í guðfræði frá Háskóla Íslands, veitir. 
            
            Þá er einnig rétt og skylt, að taka það fram, að hin faglega prófumsögn frá vorinu 1993, auðveldaði mjög varðandi bæði umsóknir mínar um prestsembætti sem og aðrar starfsumsóknir.  En víða, þar sem ég sótti um vinnu, og tekið var vel í umsóknir mínar í fyrstu, einkum á grundvelli hinnar faglegu prófumsagnar, varð skyndileg breyting og öllum möguleikum á starfsráðngum útilokaðir.  T.d. þar sem ég sótti um vinnu í skóla á höfuðborgarsvæðinu, og var vel tekið í fyrstu, haustið 1999, þegar mjög auðvelt var að fá vinnu, og margir skólar, einkum á höfuðborgarsvæðinu, áttu samt erfitt með að fá starfsfólk, einkum í hina svonefndu heilsdagsskóla (nú nefnd frístundaheimili), vildi skólastjórinn, sem tók mjög vel í umsókina í fyrstu, allt í einu ekkert við mig tala – ansaði reyndar ekki símtali mínu, fyrr en ég beitti svonefndu leyninúmeri, en það símtal varð eðli máls samkvæmt mjög stutt.  Þarna hafði viðkomandi skólastjóri enga persónulega reynslu af vinnuhæfni minni, svo þetta var með ólíkindum, einkum í ljósi þess, hversu vel mér var tekið í fyrstu; en ég var að sjálfssögðu spurður hvar ég hefði verið í starfsþjálfun sem guðfræðikandídat!  Fleiri álíka dæmi mætti nefna.  Rétt er að taka það skýrt fram, að á mörgum vinnustðum eru ekki gerðar slíkar kröfur, sem felast í embættisprófi, eða prófnámi/prófumsögnum.  Matið varðandi prófumsagnirnar er þá almennt eðlis – og varðar hæfnismats viðkomandi, t.d. varðandi skýrslugerð, o.s.frv.             

            Á þeim tiltölulega fáu stöðum, sem ég fékk vinnu, og þá ekki síst á grundvelli hinnar faglegu prófumsagnar, fór að bera á sumum þeirra „bergmál“ úr hinni umdeildu prófumsögn, sem dregin hafði verið dregin til baka, eins og nefnt er hér að framan, sem olli vinnumissi, algjörlega óháð því, hvernig ég stóð mig, fleiri en einum og fleiri en tveimur; hjá sumum aðilum þessara staða fékk ég eigi að síður mjög góð meðmælabréf; og hef ég skriflegar sannanir þar að lútandi!              
            Rétt og skylt er að taka það fram, að ég ætla höfundi viðkomandi prófumsagnar alls ekki, að hafa notað viðkomandi prófumsögn gegn mér, hvorki varðandi prestsembætti eða önnur störf, né á nokkurn annan hátt.  Hann hafi verið í fullvissu um að draga umsögnina fyllilega til baka í desember 1996, og baðst skriflega afsökunar, og sent um leið inn nýja prófumsögn, í fyllsta einlægni.  Vissulega gat hann ekkert að því gert, að prófumsögnin hafi ekki þegar verið merkt sem trúnaðarmál, né ógild, (sem hvergi skyldi notast).  Ég er þess fullviss, að einhverjir háttsettir embættismenn innan Þjóðkirkjunnar séu þar hins vegar ekki alsaklausir, og þá hvort sem viðkomandi prófumsögn hafi getað talist formlega gild eða ógild.       
                                    
            Rétt og skylt er að taka það skýrt fram, að ég hafði allt frá árinu 1994, orðið fyrir alvarlegum ærumeiðinga varðandi prestsumsóknir, einkum á árunum 1994 – 1996, þar sem ég var yðulega eini umsækjandinn.  Rétt og skylt er að árétta það, að fyrir lá nefnd prófumsögn varðandi fyrri hluta löggildrar kandídatsþjálfunar minnar, frá því í byrjun janúar til loka marsmánuðar, árið 1993, þar sem hinar ærumeiðandi ummæli eru skjalfest gagnvart mér.  

            Vinveittur fagaðili (dr. í sálarfr.) sendi umsögn/meðmælabréf til eins af vinveittum sóknarnefndarformanni í Þingeyrarprestakalli, vorið 1996, varðandi  ærumeiðingar í sambandi við  umsókn mína um prestsembættið, það vor, en sá vinveitti aðili, gerði ásamt fleiri vinveittum aðilum í sóknarnefndinni, gerði allt sem í þeirra valdi var, ásamt vinveittum lækni og fyrrv. próffasti, en það dugði ekki til að stöðva ærumeiðingarnar!

                        
            Loks er rétt að taka það fram, að eftir samsvarandi ærumeiðingar, og hér á undan er lýst, sem ég varð fyir á tveimur vinnustöðum - tveimur grunnskólum á höfuðborgarsvæðinu, frá 1998-2000, og það þrátt fyrir mjög góð meðmæli.  Vorið 2000, hraktist ég loks af seinni vinnustaðnum -heilsdagsskóla (nú nefnt frístundaheimili), þrátt fyrir mjög gott samstarf og stuðning, ekki síst við yfirmanneskju á  þessum vinnustað sem og fleiri góðra manna, þ.m.t. vinveitta fagaðilans, vinveittra presta og læknis. En því miður dugði það ekki til.  Ég veiktist, og neyddist ég til þess að fara á örorkubætur; enda vart vært á neinum vinnustað, eftir ærumeiðingarnar og eineltið.          

Reykjavík, 15. júní, 2011.      
Með vinsemd og virðingu og óskum um Guðs blessun,       
Ólafur Þórisson, cand. theol. 

Höfundur er með embættispróf í guðfræði við HÍ., og er með lögbundinn rétt til embættisgengis til prestsþjónustu.